Zatory płatnicze między przedsiębiorcami pójdą
w niepamięć?

Nowe terminy płatności w transakcjach handlowych

Od 1 stycznia 2020 roku weszła w życie znowelizowana ustawa o terminach zapłaty
w transakcjach handlowych, zmieniając przy tym nazwę na ustawę o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej „Ustawa”). Nowelizacja ma służyć wzmocnieniu pozycji wierzyciela a także przeciwdziałaniu powstawania zatorów płatniczych i ich negatywnych skutków. Nowela Ustawy pociągnęła za sobą również zmiany w kilkunastu innych ustawach, m.in.: kodeksie postępowania cywilnego, ordynacji podatkowej, podatku dochodowym, prawie bankowym.

Ustawa po zmianach stawia większy nacisk na ochronę wierzycieli z sektora małych
i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w transakcjach z dużymi przedsiębiorstwami, czyli tzw. transakcji asymetrycznych, wyznaczając przy tym maksymalne terminy dla wszystkich innych transakcji. Przy czym, kryteria rozróżniania co do wielkości przedsiębiorstw (zgodnie
z rozporządzeniem Komisji UE nr 651/2014) są następujące:

Ømikroprzedsiębiorstwo – zatrudnia mniej niż 10 pracowników; roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza 2 mln euro,

Ømałe przedsiębiorstwo – zatrudnia mniej niż 50 pracowników; roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza 10 mln euro,

Øśrednie przedsiębiorstwo – zatrudnia mniej niż 250 pracowników; roczny obrót nie przekracza 50 mln euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 mln euro,

Øduże przedsiębiorstwo – inne niż wskazane powyżej.

Przepisy Ustawy mają zastosowanie tylko do transakcji handlowych, a więc do takich umów, które dotyczą odpłatnej dostawy towarów lub świadczenia usług. Skierowane są m.in. do: przedsiębiorców zarejestrowanych w CEIDG, jak i w KRS, przedsiębiorców z niektórych państw członkowskich, osób wykonujący wolny zawód, rolników, podmiotów publicznych i innych.

Terminy zapłaty w praktyce

W zależności od rodzaju kontrahentów zawierających umowę, Ustawa różnicuje czas zapłaty w taki sposób, że:

ð gdy wierzycielem jest osoba wykonująca wolny zawód, a dłużnikiem:

- podmiot publiczny, nie będący podmiotem leczniczym, maksymalny termin zapłaty wynosi 30 dni,

- podmiot publiczny, będący podmiotem leczniczym, maksymalny termin zapłaty wynosi 60 dni,

ð gdy wierzycielem jest małe lub średnie przedsiębiorstwo, a dłużnikiem:

- również MŚP, to termin zapłaty wynosi 60 dni z możliwością wydłużenia, zakładając że nie jest to rażąco nieuczciwe,

- duży przedsiębiorca, to maksymalny termin zapłaty wynosi 60 dni,

ð gdy wierzycielem jest duże przedsiębiorstwo, a dłużnikiem również duże przedsiębiorstwo, to maksymalny termin wynosi 60 dni z możliwością wydłużenia, zakładając że nie jest to rażąco nieuczciwe.

Z powyższego wynika wyraźnie, że w transakcjach pomiędzy symetrycznymi przedsiębiorcami, termin zapłaty może wynosić 60 dni lub więcej, natomiast w przypadku transakcji pomiędzy przedsiębiorcami niesymetrycznymi, termin ten jest sztywny i wynosi maksymalnie 60 dni.

Jedynie w przypadku kiedy dłużnikiem jest podmiot publiczny, nie będący podmiotem leczniczym obowiązuje 30- dniowy termin zapłaty. Takie podmioty dysponują bowiem pewnymi źródłami dochodów i nie ma powodu, by zwlekały one z zapłatą aż dwa miesiące.

Od 1 stycznia 2020 roku sektor publiczny zobowiązany jest dokonać zapłaty nie później niż
w 30- dniowym terminie, bez możliwości wydłużenia go, za wyjątkiem podmiotów leczniczych.

G Wydłużenie terminu zapłaty ponad 60 dni, może wystąpić jedynie wtedy, gdy jest to obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnym elementem umowy.

W naszym kraju występuje nadmiernie zjawisko wydłużania i przekraczania terminów zapłaty, szczególnie wobec MŚP, które jako słabsza strona transakcji, muszą przyjmować niekorzystne warunki umowy.

Termin zapłaty z mocy prawa

Termin zapłaty zgodny z Ustawą będzie stosowany automatycznie, w celu ochrony wierzycieli przed narzucaniem przez kontrahentów nadmiernie wydłużonych terminów. Czyli, w przypadku ustalenia w umowie, w której dłużnikiem jest np. duży przedsiębiorca, a wierzycielem MŚP, to z mocy Ustawy automatycznie zastąpi go termin 60 dni. W przypadku gdy podmioty, zgodnie z Ustawą mogą ustalić termin dłuższy niż 60 dni, ale okaże się to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela, będzie stosowany 60-dniowy termin zapłaty.

Jeżeli więc przedsiębiorcy ustalą między sobą dłuższy termin zapłaty niż maksymalny wskazany w Ustawie, to takie postanowienie umowne będzie nieważne i zastąpi go automatycznie termin ustawowy.

Płatność w częściach – termin zapłaty

W przypadku kiedy świadczenie pieniężne strony ustalą w częściach, maksymalny termin zapłaty określony w Ustawie, stosuje się do każdej części tego świadczenia.

Wyższe odsetki

Po nowelizacji Ustawy, zmianie uległy także odsetki za opóźnienia w transakcjach handlowych. Do końca 2019 roku, w starym stanie prawnym, stopa procentowa odsetek ustawowych za opóźnienia w transakcjach handlowych była równa sumie stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych i wynosiła 9,5%.

Od 1 stycznia 2020 roku odsetki te będą wyższe o dwa punkty procentowe, a więc w przypadku zachowania stopy referencyjnej NBP, wyniosą 11,5%. Jedynym wyjątkiem będzie sytuacja, kiedy dłużnikiem będzie podmiot publiczny będący jednocześnie podmiotem leczniczym. Wówczas odsetki pozostaną na poprzednim poziomie.

Inne progi kompensaty za odzyskiwanie należności

Dotychczas wierzyciel, który spełnił świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie, mógł żądać równowartości kwoty 40,00 euro jako rekompensatę za poniesione koszty odzyskiwania należności. Taka rekompensata przysługiwała od każdej niezapłaconej wierzytelności lub części wierzytelności, przy ustaleniu, że świadczenie będzie spełniane w częściach. Od 1 stycznia 2020 roku Ustawa wprowadziła trzy stopnie rekompensaty, w zależności od wartości świadczenia pieniężnego. Obecnie więc wynosi ona:

X 40,00 euro – gdy należność nie przekracza 5.000 zł,

X 70,00 euro – gdy należność jest wyższa niż 5.000 zł, ale niższa niż 50.000 zł,

X 100,00 euro – gdy należność jest równa lub wyższa niż 50.000 zł.

Złe długi

Wierzyciel może zmniejszyć podstawę opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli dłużnik nie ureguluje zobowiązania w ciągu 90 dni od terminu zapłaty określonego na rachunku/fakturze lub w umowie. Wówczas podstawa opodatkowania będzie mogła zostać pomniejszona o wartość wierzytelności zaliczoną do przychodów należnych. Służy to rozpoznawaniu skutków podatku dochodowego, tzw. „złych długów”. Na dłużnika natomiast spadnie obowiązek doliczenia do podstawy opodatkowania wartości zobowiązania, zaliczanej do kosztów uzyskania przychodu. UWAGA – ulga za „złe długi” będzie możliwa w odniesieniu do transakcji handlowych, których termin płatności upływa po 31 grudnia 2019 roku, niezależnie od terminu umowy, z której wynika płatność.

Do transakcji handlowych zawartych przed 1 stycznia 2020 stosuje się przepisy dotychczasowe, nawet jeżeli umowy te są nadal wykonywane.